Có thể là chuyện lạ và cÅ©ng khó tin, khi má»™t tên ăn cÆ°á»›p khét tiếng Ä‘ã có ba đời tàn ác, bất thiện, bá»—ng má»™t ngày giật mình nghÄ© đến thân phận. Hắn muốn đứa con sắp được sinh ra phải được học hành, danh giá. Thoạt đầu cái lý của hắn vẫn là tham vọng và dục vọng của má»™t kẻ cÆ°á»›p: “CÆ°á»›p Ä‘êm là giặc, cÆ°á»›p ngày là quan”.

Câu tục ngữ dân giã được tác giả Ä‘Æ°a vào miệng má»™t tên ăn cÆ°á»›p có chút mai mỉa, nhÆ°ng hợp tâm tính và lý giải của gã: Biết Ä‘âu con gã nếu được học hành Ä‘á»— đạt thành quan, trở thành quan tham thì cÅ©ng là ăn cÆ°á»›p nhÆ°ng “sang trọng” hÆ¡n đời gã.

Trong vai tên cÆ°á»›p giết người không gá»›m tay, TÆ° Chá»›p - NSƯT Thành Há»™i không Ä‘Æ¡n thuần vẽ lên hình ảnh man rợ của má»™t sát thủ anh chị. Qua từng diá»…n biến kịch tính của câu chuyện, anh Ä‘ã mở thêm phần đời dằn vặt và khát khao rất con người của tên cÆ°á»›p. HÆ¡n ai hết, hắn hiểu rõ mình là má»™t người không lÆ°Æ¡ng thiện và không thể dạy con thành người tá»­ tế. Hắn tráo con mình vào gia Ä‘ình thầy đồ mong con được học nên người. Cái hay là anh không khoa trÆ°Æ¡ng những màn đấu võ, mà biết nhu cÆ°Æ¡ng Ä‘úng lúc. TÆ°á»›ng cÆ°á»›p của Thành Há»™i nhìn tá»›i má»™t tÆ°Æ¡ng lai mình sẽ có ngày yếu thế, vì thế hắn biết nÆ°Æ¡ng Ä‘àn em, hạ nhiệt cho thằng con Phi Long bất trị của mình. Anh làm khán giả chú ý đến hắn vá»›i má»™t chút tò mò. Má»™t chút bâng khuâng khi thấy hắn líu quíu bÆ°á»›c đến ngó vào cá»­a nhà thầy đồ trá»™m ngắm thằng con mình vá»›i nụ cười ná»­a miệng nhÆ° mếu và ánh mắt hy vọng, vui sÆ°á»›ng của má»™t người cha không dám ra mặt nhận con…

Cứ thế cái phần con người tá»­ tế của tên tÆ°á»›ng cÆ°á»›p lá»™ dần ra. Cảnh sau, hắn khúm núm đến biếu cụ đồ vàng bạc nhÆ° má»™t sá»± trả nghÄ©a cho công thầy nuôi con, rồi bẽ bàng khi cụ đồ từ chối. Tá»± nhiên người xem dâng lên má»™t chút xót lòng trÆ°á»›c tâm tình của tên cÆ°á»›p. Bao nhiêu năm nhÆ° thế gã muốn được sống trong ánh sáng ban ngày nhÆ° má»™t người cha bình thường để lá»… thầy mà nào có được. Điều Ä‘ó làm cho y khốn khổ và day dứt. Sá»± “oan oan tÆ°Æ¡ng báo” nhÆ° má»™t cái giá treo cổ vẫn lÆ¡ lá»­ng trên đầu tên cÆ°á»›p. Hắn cố khỏa lấp tiếng đồn về má»™t bóng ma ám ảnh cho mọi người xung quanh, nhÆ°ng gã không khỏa lấp được ná»—i sợ hãi trong chính mình.

Cho dù cái kết của vở có cảm giác lá»™ hÆ¡n so vá»›i bản dá»±ng trÆ°á»›c, nhÆ°ng khán giả vẫn trong trạng thái thấp thỏm chờ: cái gì sẽ xảy ra vá»›i con người ấy? 15 năm theo sát sá»± khôn lá»›n nên người của con, dường nhÆ° con người tên cÆ°á»›p cÅ©ng Ä‘ang “tá»± lọc máu” dần. Thành Há»™i Ä‘ã làm cho lòng khán giả chùng lại: bên trong sâu thẳm kẻ giết người hung bạo vẫn còn ẩn dấu nhân cách đồng loại. Cái bản ngã con người: trắng-Ä‘en, trái-phải vẫn còn rạch ròi trong người gã. Trong tích tắc này, cuá»™c sống này, hắn sẽ là người tá»­ tế, lÆ°Æ¡ng thiện; nhÆ°ng trong tích tắc kia, cuá»™c sống kia hắn sẽ dá»… dàng gây nên tá»™i ác? Câu trả lời bật ra trong lòng người. Sá»± thú vị của sân khấu và nghệ sÄ© là ở đấy. Chính sá»± mong manh và cheo leo của mảng miếng diá»…n tâm lý này NSƯT Thành Há»™i Ä‘ã Ä‘Æ°a vai diá»…n lên Ä‘iểm đỉnh của nó.

Trong cảnh TÆ° Chá»›p hả hê reo lên vá»›i niềm vui con mình sắp thành đạt làm quan, cÅ©ng là lúc câu nói dân gian cá»­a miệng ai Ä‘ó Ä‘á»™t ngá»™t thốt lên: cÆ°á»›p Ä‘êm là giặc, cÆ°á»›p ngày là quan, thì mặt hắn cau lại, hắn gạt phắt Ä‘i. Trong thâm tâm, hắn muốn chối bỏ cuá»™c đời ăn cÆ°á»›p – cải tà gá»™t rá»­a từ tâm. Đây chính là Ä‘iểm sáng nhân văn của vở, đẩy câu chuyện Ä‘i sang má»™t giá trị má»›i. Nhân vật phản diện bá»—ng có sức nặng và sá»± thuyết phục mạnh mẽ, vì sá»± má»›i mẻ và có giá trị.

Ở cái vế thứ hai trong vai trò người cha, so thằng Nhân con mình được thầy đồ nuôi dạy tá»­ tế, vá»›i Đức – con thầy đồ bị hắn Ä‘ánh tráo lá»›n lên thành má»™t kẻ tồi tệ, tên cÆ°á»›p thoáng chút bối rối, không hiểu “tại sao má»™t đứa trẻ dòng dõi thông minh nhÆ° vậy lại không còn chút gì của dòng dõi?”. Đây chính là thông Ä‘iệp mà tác giả gởi đến cho vở: Những đứa trẻ sinh ra trên đời đều giống nhau, nhÆ°ng nếu được nuôi dưỡng trong má»™i trường tá»­ tế thì sẽ thành người tá»­ tế. Chính nhân cách sống của cha mẹ quyết định sá»± phát triển và hình thành nhân cách con cái. Điểm má»›i và lạ nhất của vở Bàn tay của trời là sá»± cảm hóa tá»™i ác. NSƯT Thành Há»™i rất kỹ trong diá»…n biến chiều sâu tâm lý của nhân vật Ä‘ã làm sáng vai diá»…n, đẩy cao giá trị nhân văn của vở thật tuyệt vời.

Bi kịch cuối cùng, khi tác giả để chính con trai đầu lòng của TÆ° Chá»›p giết chết em trai mình và TÆ° Chá»›p chọn cái chết bằng Ä‘á»™c dược. Má»™t cái chết cảnh báo mang tính thức tỉnh. Thâm tâm người xem thấy Ä‘au quá, nó giống nhÆ° má»™t án tá»­ cho má»™t người Ä‘ã nhận thấy tá»™i lá»—i. Cuá»™c đời vẫn xảy ra nhÆ° vậy. Liệu có má»™t lối mở nào khác hÆ¡n cho số phận nhân vật không? Bởi vẫn biết Ä‘ây là kịch…

Việt Nga

(Theo Báo Sân khấu)