Thật hiếm có diá»…n viên nào gặp cÆ¡ may nhÆ° Hồng Ánh: được thá»­ sức hai mảnh đời trái ngược nhau trong cùng má»™t tác phẩm của hai thể loại kịch và phim. Tác phẩm Trăng nÆ¡i Ä‘áy giếng của nhà văn Trần Thùy Mai ngay cái tá»±a Ä‘ã khắc họa tận cùng vẻ đẹp và ná»—i thống khổ ngàn đời của người phụ nữ Việt Nam.

Mảnh trăng trên trời xa vời trong ngần tinh khiết được nhà văn ví nhÆ° thân phận người phụ nữ. Cho dù xÆ°a hay nay thì ná»—i niềm, những uẩn ức, tính cam chịu và sá»± hy sinh vì chồng con của người phụ nữ dẫu có biến màu chút ít vẫn là nhÆ° vậy. Trăng có vằng vặc trong má»™t Ä‘êm rằm trong veo vẫn thấy sá»± cô Ä‘Æ¡n thanh cao đến nao lòng. Trong Ä‘êm, hình ảnh cái giếng khÆ¡i hun hút và má»™t mảnh trăng lung linh dÆ°á»›i giếng đẹp diệu huyền đến mức chỉ muốn thả chiếc gầu xuống giếng vá»›t trăng lên. Khi nghe tiếng gầu chạm mặt nÆ°á»›c thì mảnh trăng kia cÅ©ng vỡ òa. Trò chÆ¡i Ä‘uổi hình bắt bóng của chiếc gầu vá»›i mảnh trăng dÆ°á»›i giếng diệu vợi má»™t ná»—i buồn, đẹp thật đấy nhÆ°ng không bao giờ nắm giữ được! Trần Thùy Mai lại ví số phận của nhân vật trong tác phẩm của mình nhÆ° mảnh trăng nÆ¡i Ä‘áy giếng.

Trong phim Trăng nÆ¡i Ä‘áy giếng của đạo diá»…n Vinh SÆ¡n, Hồng Ánh vào vai Hạnh. Ná»—i buồn cứ bảng lảng trong bÆ°á»›c chân líu ríu của cô khi Ä‘i mua tô bún. Cái dáng mềm mại tao nhã của cô gái Việt trong tà áo bà ba, những cá»­ chỉ Ä‘ã thành thói quen lấy nón che tô bún vì sợ bụi bay vào, xao xuyến trong ta má»™t tình yêu thÆ°Æ¡ng chồng đằm thắm bằng cả tâm hồn. Những chăm chút nhỏ nhỏ của Hạnh vá»›i chồng nhÆ° ủi sẵn những chiếc áo sÆ¡ mi, pha má»™t ly trà mà phải tá»± tay cô kỳ công Æ°á»›p từ những hạt sÆ°Æ¡ng trên cánh sen. Trong không gian má»™t ngôi nhà cổ, hình ảnh người phụ nữ Ä‘ó Ä‘ã thấm đẫm trong ta, gợi nhá»› bóng dáng mẹ hiền. Hình ảnh phim bình dị, gần gÅ©i đến nao lòng. Ná»—i buồn nhè nhẹ dâng lên. Ká»· niệm mang nhiều luyến tiếc. HÆ°Æ¡ng vị xÆ°a, hôm nay Ä‘ang nhạt nhòa… Bạn trẻ bây giờ xem phim chắc chÆ°a thấu hiểu thế nào là ná»—i buồn và sá»± bất hạnh của người Ä‘àn bà không thể sinh được con. Bởi lẽ, cuá»™c sống bây giờ có nhiều cái để lo, để hưởng. Người Ä‘àn bà xÆ°a chỉ có má»™t ná»—i niềm trút hết yêu thÆ°Æ¡ng vào chồng con. Giống nhÆ° con là cả cuá»™c đời người Ä‘àn bà, là gia tài duy nhất được ghi nhận và để lại.

Người Ä‘àn bà nhÆ° Hạnh vắt kiệt những tinh tế nhất cho tình yêu vá»›i chồng lại chẳng má»™t lần được hưởng ân huệ có con thì hạnh phúc của chính mình còn nghÄ©a lý gì nữa! Cô Ä‘i tìm người Ä‘àn bà khác để thế mình làm cái việc sinh con. Tất cả cuá»™c sống của Hạnh để phục vụ chồng không chỉ bao hàm sá»± hy sinh mà thá»±c sá»± nó là má»™t sá»± hiến dâng trọn vẹn cho tình yêu. Hạnh làm Ä‘iều Ä‘ó vá»›i tất cả tình yêu thÆ°Æ¡ng, không nghÄ© tá»›i sá»± mất mát của bản thân mình vì sá»± “chia sẻ” ấy. Tình yêu của cô là duy nhất trong veo vì chỉ cho mà chẳng Ä‘òi hỏi được nhận. Bi kịch của Hạnh cÅ©ng ở đấy. Hồng Ánh Ä‘ã làm cho người xem tin được cô là Hạnh, cÅ©ng là cách Ánh Ä‘ã chạm được tá»›i tình yêu thuần khiết bằng những chuẩn má»±c đẹp nhất của người phụ nữ Việt Nam truyền thống. Sau Ä‘ó là những đổ vỡ của Hạnh. Sá»± đổ vỡ lá»›n nhất vá»›i chồng chính là đổ vỡ niềm tin vào con người cao đạo. Hạnh tưởng người Ä‘àn ông của mình kia chỉ thích sá»± chuẩn má»±c nhất lại hóa ra tầm thường. Điều mà cuá»™c sống ngày hôm qua của cô không thể chấp nhận thì hôm nay nó lại trở nên hiển nhiên.

Hồng Ánh diá»…n cảnh cô đến nhà má»›i của chồng. Từ cánh cá»­a cô nhìn thấy ông chồng Ä‘ang ngồi chổm hổm giặt má»™t thau đồ, Ä‘iều mà khi cô chung sống vá»›i anh, cô không thể tưởng tượng nổi. Ná»—i buồn sập xuống trong Ä‘ôi mắt. Hạnh ngÆ¡ ngác, sững sờ, lẫn má»™t chút Ä‘au Ä‘á»›n. Cô quay Ä‘i. Và ná»—i buồn trên con đường trở về nhÆ° giăng ra, vỡ òa… Hình ảnh người Ä‘àn ông mà mình tá»± xây đắp thành thần tượng Ä‘ã vỡ vụn. Cuá»™c sống bây giờ không còn ai Ä‘au vá»›i những ná»—i Ä‘au Ä‘ó của Hạnh. Mảnh trăng Ä‘ã vỡ. Xem đến Ä‘ây tá»± thấy cái bầu trời tình yêu bé nhỏ của Hạnh Ä‘úng là mảnh trăng mong manh hút sâu dÆ°á»›i Ä‘áy giếng. Sá»± tinh tế từ ngàn đời của người Ä‘àn bà Việt Nam xÆ°a Ä‘ang lạc lõng dần và tuá»™t ra khỏi đời sống xã há»™i cuồng nhiệt hôm nay. Trong Phim Trăng ná»›i Ä‘áy giếng, Hồng Ánh Ä‘ã cuốn hút người xem bằng chính sá»± tinh tế trong từng cá»­ chỉ, ánh mắt, cách nghÄ©, cách cảm. Chính cảm xúc của nhân vật tạo nên sá»± lôi cuốn mạnh nhất của bá»™ phim. Chính sá»± nền nã của hình ảnh nhân vật tạo nên sá»± lôi cuốn mạnh nhất của bá»™ phim. Chính sá»± nền nã của hình ảnh nhân vật Hạnh khiến khán giả nín lặng theo dõi những hành Ä‘á»™ng tiếp diá»…n của cô cho dù Ä‘ây là bá»™ phim không có những biến cố to tát.

Má»™t cảnh trong vở kịch (ảnh: Nguyá»…n Á)

Cái đẹp của sá»± tinh tế trong từng cá»­ chỉ tạo nền cho văn hóa Việt Nam, hình ảnh mà các đấng mày râu tôn thờ Ä‘ang ngày càng biến ảo. Xem phim, buồn không chỉ vì hÆ°Æ¡ng vị xÆ°a phai lạt mà ngấm ngầm tá»± trong má»—i người đều cảm thấy cái nền nã văn hóa ứng xá»­ của người Việt xÆ°a cÅ©ng Ä‘ang mất dần. Cái đẹp lẫn cái Ä‘au, thân phận của người phụ nữ trong xã há»™i phong kiến mong manh nhÆ° trăng nÆ¡i Ä‘áy giếng.

Đến Sân Khấu khi Trăng nÆ¡i Ä‘áy giếng của Trần Thùy Mai được chuyển đổi thành Hãy khóc Ä‘i em, thì bi kịch về cuá»™c đời Hạnh được phô bày trần trụi hÆ¡n. Má»™t cô Hạnh cam chịu, hy sinh, bất hạnh khiến khán giả thÆ°Æ¡ng cảm nhiều hÆ¡n má»™t cô Hạnh vá»›i những mất mát mang tính thời đại. Lần này Hồng Ánh lại vào vai Thắm, Ä‘ó là người Ä‘àn bà đến sau Hạnh. Người Ä‘àn bà Ä‘Æ¡n giản và có chút tinh ranh thá»±c dụng. Thắm là cô gái từ quê lên và được Hạnh “thuê” Ä‘áº» con cho chồng mình. Điệu bá»™ Thắm chờ phút Ä‘á»™ng phòng ngây ngô thật thật, giả giả; bÆ°á»›c chân kệnh khạng khi cô vác cái bụng bầu và trÆ¡ mặt chịu sá»± báng bổ của thiên hạ; cô mãn nguyện lắc tay vá»›i má»™t đống vòng vàng trên tay, khả ố nói chuyện giá»±t chồng người khác… Tất cả những Ä‘iều Ä‘ó được Hồng Ánh diá»…n bằng cái duyên rất ngá»™. Tuy nhiên trong tiếng cười của khán giả dành cho nhân vật lại nghèn nghẹn má»™t sá»± so sánh: Mẫu con gái kiểu này thời nay không hiếm. Tài diá»…n ra nhân vật này chính là cái duyên và khiếu hài hÆ°á»›c của Hồng Ánh.

Mảnh trăng của người Ä‘àn bà ở Ä‘ây hiện ra không đẹp nhÆ°ng nó lại gợi cho ta má»™t hiện thá»±c Ä‘au lòng. Chiều sâu của giếng khÆ¡i không còn là không gian sâu thẳm Ä‘Æ¡n thuần của những mất mát, ná»—i buồn mà nó còn là sá»± nông nổi bế tắc của đời người. Vở Ä‘Æ°a người xem nhìn thẳng vào thá»±c trạng của má»™t hiện tượng xã há»™i khi những người con gái quê nghèo, ít học chỉ hy vọng đổi đời bằng mua bán hôn nhân. Cái ảo của mảnh trăng nÆ¡i Ä‘áy giếng kia bị Hồng Ánh lật ra trần trụi đến dung tục. Tiếng cười Ä‘ùng đục, khả ố, cá»­ chỉ suồng sã không che giấu cho nhân vật Thắm khiến người xem nín bặt, bối rối. Hồng Ánh diá»…n ra sá»± thô thiển rất Ä‘àn bà nhÆ°ng không tục, Ä‘ó là duyên đặc biệt của người diá»…n. Mảng tối của nhân vật sáng má»™t cách rõ nét.

Qua hai nhân vật của câu chuyện Trăng nÆ¡i Ä‘áy giếng, Hồng Ánh Ä‘ã thá»±c sá»± tạo nên những ám ảnh.

Việt Nga

Báo Sân Khấu – Số 1058 – 15/8/2011