P/V: Có má»™t thời, há»… nhắc đến Ái NhÆ° là người ta nghÄ© ngay đến những vai bé gái. Điều Ä‘ó có làm chị tủi thân?

ĐD Ái NhÆ°: Vai diá»…n đầu tiên trên sân khấu chuyên nghiệp của tôi là vai Kim Hoàng trong vở Sân ga tình người trên Sân khấu 5B Võ Văn Tần năm 1988 và tiếp theo là vai bé gái 8 tuổi trong vở Giải Ä‘á»™c đắc.

Tôi vào những vai thiếu nhi này lúc con gái đầu lòng của tôi Ä‘ã lên tám, nghÄ©a là nói má»™t cách nào Ä‘ó, trên sân khấu, tôi sàn tuổi vá»›i con mình.

Thật ra lúc đầu, tôi không suy nghÄ© gì cả. Là diá»…n viên, việc được giao những vai mình yêu thích sẽ khiến mình thấy cuá»™c đời Ä‘áng yêu hÆ¡n, trong suốt hÆ¡n. Tôi vào vai trẻ con má»™t cách thoải mái, tá»± tin mình là trẻ con thật sá»±.

NhÆ°ng đến lúc cứ vai trẻ con là đạo diá»…n nghÄ© tá»›i mình mà không cho mình vai nào khác thì tôi Ä‘âm ra hoang mang, hốt hoảng, bởi Ä‘ã là diá»…n viên thì sÆ°á»›ng nhất vẫn là được Ä‘óng nhiều loại vai. Sau Ä‘ó, tôi bắt đầu chọn lọc, há»… vai thiếu nhi nào có số phận thì má»›i nhận. CÅ©ng may, “sá»± nghiệp” Ä‘óng vai trẻ con của tôi cÅ©ng kết thúc sau khi tôi tốt nghiệp đạo diá»…n.

- Khi ra nghề đạo diá»…n, chị có đặt tiêu chí gì đặc biệt cho các vở dá»±ng của mình?

- Theo thời gian, tôi cÅ©ng dần trưởng thành hÆ¡n và quyết tâm chỉ dá»±ng những kịch bản mình yêu thích.

Khi chuẩn bị dá»±ng vở đầu tay, tôi mất má»™t thời gian khá dài để tìm kịch bản. Ná»­a Ä‘êm tôi Ä‘ã “rú” lên vì mừng rỡ khi chợt nhá»› ra tác phẩm Hòa âm Ä‘iền dã của Andre Gide (thi sÄ© Bùi Giáng dịch) và tôi Ä‘ã phỏng theo câu chuyện này để hình thành nên vở tốt nghiệp Khúc nhạc lòng của vị mục sÆ°. Sau Ä‘ó là má»™t loạt vở ra mắt từ sá»± cảm tác tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° Đùa vá»›i tình yêu, Bóng thiên nga, Cho em 150 phút phiêu lÆ°u…

Tôi không đặt ra tiêu chí gì to tát, chỉ muốn Ä‘i theo dòng kịch hiện thá»±c tâm lý của Xtanilapxki, giải mã tâm lý con người trong những hoàn cảnh, những thân phận khác nhau. Đi tìm câu trả lời kiểu nhÆ°: trong hoàn cảnh Ä‘ó, con người hành Ä‘á»™ng ra sao? Tôi cảm thấy mình phù hợp vá»›i dạng kịch Ä‘ó.

Đạo diá»…n Ái NhÆ°.

- Những ai từng cá»™ng tác vá»›i chị đều có chung nhận xét, Ái NhÆ° làm vở quá kỹ, cẩn trọng đến từng chi tiết. Ở thời buổi sá»± Ä‘a Ä‘oan buá»™c người ta phải luôn gấp gáp má»›i Ä‘uổi kịp thời gian, chị có thấy mình nhÆ° vậy là bị chậm không?

- Mình vào quán ăn, thấy trong ly nÆ°á»›c nhà hàng mang ra có cáu bẩn, Ä‘ã thấy vô cùng khó chịu. Món ăn tinh thần còn cần phải ngon và sạch hÆ¡n vì người ta sẽ nhá»› rất lâu. Khi xem má»™t cuốn truyện hay má»™t vở kịch, bản thân mình bao giờ cÅ©ng mang theo những Ä‘òi hỏi và khán giả cÅ©ng mang những Ä‘òi hỏi Ä‘ó đến vá»›i vở diá»…n của mình.

Vì vậy, cho ra đời má»™t tác phẩm hoàn thiện đối vá»›i tôi là má»™t trách nhiệm, nằm trong ká»· cÆ°Æ¡ng của người làm nghề. Giờ nào mở màn, khi nào Ä‘èn bật sáng,… khán giả Ä‘ang chờ và mình phải làm cái tốt nhất có thể để Ä‘em đến cho họ món ăn tinh thần mà họ mong đợi. Mình không được phép làm qua loa. Đó là tôi cố gắng làm cho Ä‘úng chứ không phải là quá kỹ vì khó tính.

- NhÆ°ng xem ra “ká»· cÆ°Æ¡ng” Ä‘ó Ä‘ang bị phá vỡ ở không ít sân khấu trÆ°á»›c nạn diá»…n viên chạy “show”, chị làm thế nào để ngăn cản họ?

- Tất nhiên là khó, nhÆ°ng trÆ°á»›c khi mời má»™t diá»…n viên nào tham gia, tôi và người Ä‘ó cùng ngồi lại lên kế hoạch cụ thể và cố gắng giữ cho Ä‘úng lịch Ä‘ó. Nếu nghệ sÄ© Ä‘ó nói bận, tôi sẽ cám Æ¡n và hẹn mời họ vào dịp khác. Tôi không cố nhận, dù là ngôi sao, để rồi tập tành qua loa, ra diá»…n qua loa. Tôi luôn có phÆ°Æ¡ng án dá»± phòng bằng cách tập má»™t lúc hai ê-kíp nhÆ° nhau trÆ°á»›c khi ra mắt vở, chứ không để đến khi má»™t người bận Ä‘á»™t xuất má»›i cấp tập tìm người khác thay.

- Có người cho rằng, kịch của Ái NhÆ° theo mô-típ Quỳnh Dao, lấy nÆ°á»›c mắt người xem?

- So sánh nhÆ° vậy thật vinh dá»± cho tôi quá. Nếu người ta lấy được tiếng cười, tại sao mình không lấy được nÆ°á»›c mắt? NhÆ°ng kịch Ái NhÆ° Ä‘âu chỉ có nÆ°á»›c mắt, có không ít tiếng cười nữa chứ. Tôi nghÄ©, chảy nÆ°á»›c mắt cÅ©ng là má»™t nhu cầu, để thanh lọc tâm hồn, để tẩy rá»­a sá»± u uất trong lòng. NÆ°á»›c mắt Ä‘âu chỉ để biểu lá»™ sá»± Ä‘au khổ không thôi.

- Cười trÆ°á»›c khóc sau, phải chăng chị Ä‘ang Ä‘i lại con đường của kịch Kim CÆ°Æ¡ng?

- Cuá»™c sống luôn có đủ hỉ, ná»™, ái, ố,… có cười, có khóc. Sân khấu là sá»± tái hiện cuá»™c đời nên dá»±ng vở cÅ©ng là cách tôi cố tình phản ánh cuá»™c đời. Thật không dá»… để làm cho khán giả khóc hay cười. Tôi không đặt tiêu chí nào về chuyện khóc cười cho vở, nhÆ°ng tá»± thân câu chuyện kể sẽ truyền đến cho khán giả những cảm xúc.

- Sá»± hợp tác trong nghệ thuật của Ái NhÆ° và Thành Há»™i được xem là Ä‘á»™c Ä‘áo nhất của sân khấu cả nÆ°á»›c hiện nay. Những “đứa con chung” mang tên tác giả Hoàng Thái Thanh Ä‘ang dần trở thành thÆ°Æ¡ng hiệu, vậy chị có thể tiết lá»™, Thành Há»™i và Ái NhÆ°, ai mạnh gì, yếu gì trong việc kết cấu má»™t kịch bản?

- Khi viết chung, chúng tôi đặt ra cho nhau những câu hỏi, những tình huống, xây dá»±ng thân phận cho nhân vật, Ä‘Æ°a ra lời thoại rồi cùng giải Ä‘áp hợp lý nhất. Người này Ä‘Æ°a ra, người kia phản biện, vì cùng Ä‘i song song nên không biết ai mạnh cái gì. Chỉ có Ä‘iều chắc chắn là anh Thành Há»™i mạnh hÆ¡n tôi trong việc mô tả hình ảnh. Anh thường Ä‘Æ°a các thí dụ Ä‘iển hình rất thú vị và vấn đề gì anh cÅ©ng trình bày mạch lạc hÆ¡n tôi.

- Có người cho rằng Ái NhÆ° - Thành Há»™i không phải là những cái tên để bán vé, nhÆ°ng sân khấu Hoàng Thái Thanh Ä‘ã ra đời và vẫn trụ được. Vậy Ái NhÆ° Ä‘o sá»± thành công của mình bằng cách nào?

- Tôi không bao giờ Ä‘o, cÅ©ng nhÆ° không bao giờ đặt Ä‘iều Ä‘ó ra cho mình. Vá»›i tôi, Ä‘i theo con đường này là má»™t bổn phận, dù thế nào thì bổn phận vẫn phải Ä‘i. Thành công hay thất bại cÅ©ng tiếp tục làm. TrÆ°á»›c kia, khi không phải bỏ tiền túi để làm vở, tôi cÅ©ng phải tính kỹ, cân nhắc hiệu quả vở diá»…n. Bây giờ vẫn cách Ä‘ó mà làm. Tất cả mọi cái đều phải đặt trên sá»± hợp lý.

Vở Bàn tay của trời - đạo diá»…n Ái NhÆ°.

- Phải chăng sân khấu Hoàng Thái Thanh là tấm lòng của thầy Thành Há»™i và cô Ái NhÆ° dành cho học trò của mình?

- Tôi bắt đầu làm phụ giảng cho anh Thành Há»™i từ năm 1991 trong các lá»›p học tại Ä‘oàn kịch Cá»­u Long Giang. Năm 2002, tôi chính thức trở thành giảng viên sân khấu ở Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật TP.HCM. Từ lâu, tôi Æ°á»›c ao có má»™t sân khấu để thầy và trò cùng làm việc chung vá»›i nhau.

Ngày trÆ°á»›c, tôi ra trường tìm má»™t chá»— làm Æ°ng ý thật quá gian nan, vậy nên sân khấu Hoàng Thái Thanh sẽ là nÆ¡i để các em làm nghề má»™t cách nhẹ nhàng hÆ¡n. Thế nhÆ°ng, nhÆ° người ta thường nói, cái khó ló cái khôn. Chúng tôi ngày ấy muốn ăn thì lăn vô bếp, còn các em bây giờ tuy có nhiệt tình nhÆ°ng khả năng tá»± trang bị còn là vấn đề cần bổ sung.

CÁT VŨ (tạp chí hồn Việt ngày 22/7/2010)